Έκθεση ‘’Πρόσφυγες 1914 – 1921’’ του Σπύρου Λαζαρίδη από Δήμο Παύλου Μελά και Ακρίτες του Πόντου

---

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ 

Έκθεση ‘’Πρόσφυγες 1914 – 1921’’ του Σπύρου Λαζαρίδη

από Δήμο Παύλου Μελά και Ακρίτες του Πόντου

Στα πλαίσια του  επετειακού 20^ου Ακριτικού Κύκλου που διοργανώνουν οι «Ακρίτες του Πόντου» από την Πέμπτη 23 έως τη Δευτέρα 27 Ιουνίου 2016, στο πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά, ο Δήμος Παύλου Μελά (Τμήμα Αθλητισμού Πολιτισμού) και ο Σύλλογος Ποντίων Σταυρούπολης «Ακρίτες του Πόντου», παρουσιάζουν την Έκθεση

«Πρόσφυγες 1914 -1921».

Τα εγκαίνια της Έκθεσης θα πραγματοποιηθούν την Πέμπτη 23 Ιουνίου και ώρα 21.00 από τον Δήμαρχο Παύλου Μελά Δημήτρη Δεμουρτζίδη, τον Αντιδήμαρχο Παιδείας και Πολιτισμού Μιχάλη Χριστοδούλου και τον Πρόεδρο των Ακριτών του Πόντου Κωνσταντίνο Παπαδόπουλο.

Πρόκειται ουσιαστικά για το υλικό τεσσάρων εκθέσεων (τρεις στη Σταυρούπολη και μία στο Ηλιόλουστο Κιλκίς)  με έρευνα και επιμέλεια του συγγραφέα και εκπαιδευτικού Σπύρου Λαζαρίδη που έγιναν σε διάστημα μιας δεκαετίας (2001-2011).

Γράφει ο Ντίνος Χριστιανόπουλος στην Τσαϊράδα

‘’Εδώ δεν είναι τόπος να πλαγιάσουμε.

Τα αγκάθια τσιμπούν και τα τριβόλια κολνούν και προδίδουν.

Το λασπωμένο ρέμα, όλο κουνούπι και κακό.

Δε μοιάζει τα ολοκάθαρα ρυάκια του χωριού σου.

Εδώ δεν είναι τόπος να ξανάρθουμε.

΄Εχτισαν κι άλλο σπίτι, βλέπω φως στο παράθυρο.

Ο χωματόδρομος περνάει σχεδόν δίπλα μας.

Ζευγάρια επιστρέφουν με το μοτοσακό.

Εδώ δεν είναι τόπος να ησυχάσουμε.

Αυτό το ρεμπέτικο μου χάλασε όλο το κέφι.

Βουρκώνει το μέσα μου καθώς σ΄ αγκαλιάζω.

Μου κάνει κακό να ακούω για ξενιτεμούς.

Εδώ δεν είναι τόπος για μας.

Ακόμα κι η εξοχή έχει τον τρόπο της να μας πληγώνει’’

Τόπος, Άφιξη προσφύγων, εγκατάσταση προσφύγων, στρατιά της Ανατολής, Επιβίωση, Συμβίωση, το Σχολείο του Λεμπέτ, η Πυρκαγιά, Χοροί, Στιγμές προσφύγων, Θρακιώτες Σταυρούπολη, Καυκάσιοι Πολίχνη…

Το Λεμπέτ που στήθηκε το 1914 σε διαφορετικό τόπο από το προϋπάρχον τσιφλίκι για να δεχθεί με αστική εγκατάσταση τους πρώτους πρόσφυγες στην ελληνική πια Θεσσαλονίκη.

Το Καράισιν ή Καρά Χουσεΐν δεν μετακομίζει ως όνομα και υποδέχεται από το 1919 Καυκάσιους πρόσφυγες με αγροτική εγκατάσταση. Το ίδιο κάνει και η Μελάφτσα το 1921. Δυο σημεία της υπαίθρου της Θεσσαλονίκης και ένα του Κιλκίς δίνουν το στίγμα της προσφυγικής εγκατάστασης στην Μακεδονία πριν το μεγάλο κύμα της Μικρασιατικής Καταστροφής. 

Σταυρούπολη και Πολίχνη, σήμερα πια τα δύο πρώτα, στη Θεσσαλονίκη και  Ηλιόλουστο το τρίτο στο Κιλκίς, έχουν κάτι κοινό που αναδεικνύεται σ’ αυτήν την έκθεση.

Το «Ιστορικό αρχείο Σταυρούπολης» υπήρξε μια δράση του τότε Δήμου Σταυρούπολης που ξεκίνησε το 2000 και ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 2002.

Μεταξύ των άλλων δράσεων έγιναν και τρεις εκθέσεις.

Η έκθεση «Δι’ εγκαταστάσεως 1914»,  οριοθέτησε το χρονικό σημείο μηδέν της σημερινής Σταυρούπολης και τεκμηρίωσε με οπτικό υλικό το στήσιμο του οικισμού των προσφύγων του 1914. Στην εξαετία 1914-1919 εγκαταστάθηκαν στη συνοικία πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, την Μικρά Ασία και τον Καύκασο, τα ξένα στρατεύματα της Στρατιάς της Ανατολής και οι πυροπαθείς του 1917. Έτσι στήθηκαν κάποιες υποδομές οι οποίες φιλοξένησαν το μεγάλο προσφυγικό ρεύμα του 1922, που ακολούθησε.

Στην έκθεση παρουσιάζονται τεκμήρια από φωτογραφίες περιοδικών, από στρατιωτικά αρχεία, αλλά και από οικογένειες Σταυρουπολιτών, έτσι ώστε να περάσουμε από τους ανώνυμους πρόσφυγες των cart-postales στους επώνυμους οικογενειάρχες που έστησαν το σπιτικό τους στις παρυφές της Θεσσαλονίκης, κατά μήκος της οδού Λαγκαδά, στα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωσή της από τους Τούρκους.

Η έκθεση «Η Σταυρούπολη στη λογοτεχνία» καταγράφει λογοτεχνικά κείμενα που αναφέρονται στην περιοχή από το 1910 (πριν ακόμη απελευθερωθεί η Θεσσαλονίκη από τους Τούρκους και στηθεί ο οικισμός Λεμπέτ των προσφύ­γων του 1914) μέχρι την σημερινή εποχή. Από τον ανεκμετάλλευτο φυσικό πλούτο της γης στα δυτικά της Θεσσαλονίκης στη πρώτη δεκαετία του 20^ου αι­ώνα, μέχρι τον εγκιβωτισμό σε τσιμεντένια σαρκοφάγο του Δενδροποτάμου στην τελευταία δεκαετία του αιώνα.

Η έκθεση «Νεότητα» συγκροτείται από φωτογραφικό υλικό μιας τεσσαρακονταετίας περίπου (1928 – 1970) και στο οποίο αναδεικνύεται η φυσιογνωμία δύο συνοικιών (Σταυρούπολη, Πολίχνη) μέσα από στιγμιότυπα της ζωής των παιδιών τους. Μια γενιά προσφυγόπουλων, από τα παιδικά τους χρόνια, τις εφηβικές τους δραστηριότητες με τις βόλτες, τα γλέντια, τις εκδρομές και το ποδόσφαιρο μέχρι την ωριμότητά τους με τους γάμους τους και το στήσιμο των οικογενειών και των σπιτιών που θα τροφοδοτήσουν την Θεσσαλονίκη με τους νέους κατοίκους της.

Στο Ηλιόλουστο του Κιλκίς, τον Αύγουστο του 2011, έγινε μια εκδήλωση μνήμης με τον τίτλο 

«Μελάφτσα, Ηλιόλουστο: Μνήμη πρώτων». Τρία χρόνια έρευνας κατέληξαν σε ένα υλικό που αποτύπωσε τη φυσιογνωμία του χωριού διά των ανθρώπων που το κατοίκησαν από το 1921 έως τη δεκαετία του 1960. Οι Καυκάσιοι που έφυγαν από το Φαχρέλ του Καρς το Νοέμβριο του 1920 πρωταγωνιστούν σ’ αυτήν την εκδήλωση μαζί με τα παιδιά τους και τα πρώτα εγγόνια τους. Από κοντά και λίγες οικογένειες Βλάχων που ακολούθησαν στη δεκαετία του 1930. Οικογενειακές φωτογραφίες, δημόσια έγγραφα, αδημοσίευτα ημερολόγια, ανέκδοτο μυθιστόρημα, αποκόμματα εφημερίδων συνθέτουν μαζί με τις πληροφορίες της γνωστής βιβλιογραφίας έναν πολύχρωμο πίνακα με τα πορτραίτα των περισσοτέρων από τους 100 περίπου ΠΡΩΤΟΥΣ κατοίκους του Ηλιολούστου.

Βασικό στοιχείο της εκδήλωσης και η παράλληλη πορεία στο χρόνο των δύο τόπων και των λαών που τους κατοίκησαν: Το Φαχρέλ του Καρς και το Ηλιόλουστο της Μακεδονίας.

Στον χώρο της έκθεσης θα προβάλλεται και η ταινία «Δι’ εγκαταστάσεως 1914». Μέσα από τα στιγμιότυπα που κινηματογραφήθηκαν από την Φωτογραφική και Κινηματογραφική υπηρεσία των Γάλλων της Στρατιάς της Ανατολής, την περίοδο 1915-1919, αναδύεται μια συνοικία στο δυτικό μέρος της Θεσσαλονίκης. Οι πρόσφυγες και ο οικισμός τους, ο οικισμός του Λεμπέτ, βρέθηκαν στην καρδιά του στρατοπέδου του Ζέιτενλικ και τράβηξαν το ενδιαφέρον του Γάλλου κινηματογραφιστή.

Ο Δήμος Σταυρούπολης, μετεξέλιξη του προσφυγικού οικισμού Λεμπέτ που στήθηκε το 1914 και τμήμα πια του Δήμου Παύλου Μελά εξασφάλισε, για το Ιστορικό Αρχείο του, από το Γαλλικό Υπουργείο Άμυνας, αντίγραφα των ταινιών και τα δικαιώματα για την προβολή τους. Μεγάλο μέρος αυτού του υλικού επεξεργασμένο, συγκρότησε την ταινία «Δι’ εγκαταστάσεως 1914».

Το στήσιμο της έκθεσης υποστήριξαν ο Μάκης Μαριάδης, ο καθηγητής Καλλιτεχνικών Σταύρος Παναγιωτάκης και εθελοντές του Συλλόγου Ποντίων Σταυρούπολης «Ακρίτες του Πόντου».

Πληροφορίες σημαντικές

Ώρες επίσκεψης από τις 20.00 έως τις 23.00. Η Είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό.

Επικοινωνία: 6977 360144